Trong lúc nằm nhà “cách ly xã hội” không có gì nhiều để làm thì đọc sách nhé :)))) Bữa nay mình giới thiệu “nhẹ” quyển Peak: Secrets from the New Science of Expertise (tạm dịch: Đỉnh cao: Bí mật từ Khoa học Chuyên môn mới) của nhà tâm lý học người Thuỵ Điển K. Anders Ericsson và tác giả khoa học Robert Pool. Đây không phải là một cuốn sách liên quan trực tiếp đến chạy bộ, nhưng lại liên quan rất nhiều đến việc hình thành và thay đổi tư duy tập luyện (trong tất cả các lĩnh vực, không chỉ riêng chạy bộ).

Quyển sách là tổng hợp công trình 30 năm nghiên cứu của K. Anders Ericsson về bản chất của trình độ chuyên môn và việc đạt được trình độ đó. Chủ đề xuyên suốt sách là “thực hành có chủ ý” (deliberate practice), một thuật ngữ được Ericsson đặt ra để chỉ một phương pháp học cụ thể được các chuyên gia sử dụng để đạt được trình độ cao trong lĩnh vực của họ.

Mình đọc quyển này đã lâu rồi, trước khi bắt đầu tập chạy, và bây giờ cảm thấy chạy bộ là một bộ môn rất phù hợp để minh hoạ cho cái ý “ai cũng có thể trở thành chuyên gia nếu biết cách tập luyện” trong sách nêu ra. Đây là một quyển sách theo mình là thuộc hàng “gối đầu giường”, và nếu bạn cảm được tư duy của sách thì bạn sẽ có một cái nhìn rất khác về việc nên tập cái gì, nên tập thế nào, để đạt được kết quả mong muốn.

1. Sách nói về cái gì?

Đây là một dạng sách rất khó để tóm tắt nội dung trong vài câu… (công trình nghiên cứu 30 năm của tác giả đấy…). Tóm tắt bậy bạ lại chết dở…

Chủ đề chính của sách nói về “thực hành có chủ ý” (deliberate practice) và việc “thực hành có chủ ý” có thể giúp con người tiến bộ và phát triển trong một lãnh vực nhất định nào đó như thế nào, cũng như từ đó giải thích sự thành công của các pro trong lãnh vực của họ.

“Thực hành có chủ ý” là gì? Là thực hành với một mục tiêu cụ thể và hợp lý, với một cách thức phù hợp để đạt được mục tiêu đề ra. “Thực hành có chủ ý” khác với thực hành thông thường theo kiểu “làm riết quen tay – practice makes perfect”.

Tác giả đưa rất nhiều ví dụ và nghiên cứu khoa học để dẫn chứng cho sự hiệu quả của “thực hành có chủ ý”, cũng như giải thích tại sao chúng ta có thể trở nên giỏi hơn trong một lãnh vực nào đó nếu chúng ta tập luyện đúng cách.

2. Mình nghĩ gì sau khi đọc sách

Với một người nào giờ hay đề cao tài năng tự nhiên như mình thì đọc xong sách như được táng một phát tỉnh cả người :))))) Tất nhiên, tác giả không hề chối bỏ các giới hạn về mặt di truyền, nhưng cái chính là mình đã được mở mắt về chuyện việc tập luyện đúng đắn có thế giúp tiến bộ như thế nào.

Đây là cuốn sách mình nghĩ tất cả mọi người đều nên đọc. Giáo viên nên đọc để có 1 cái nhìn khác trong cách thức giảng dạy. Phụ huynh bỉm sữa nên đọc để có 1 cái nhìn khác về chuyện bồi dưỡng tài năng con em (sẵn đập bẹp luôn sự tự tin “con mình thiên tài” hay tự ti “con mình không thông minh lắm”). Và cuối cùng là tất cả mọi người khác, đặc biệt là những người có mong muốn tiến bộ trong một lãnh vực nào đó.

Nào giờ thiên hạ hay nói, “thiên tài chỉ có 1% là bẩm sinh, 99% còn lại là khổ luyện”. Nếu bạn không hiểu, hoặc không tin câu này (như mình đã từng không tin) thì đọc sách xong nhiều khả năng bạn sẽ thay đổi suy nghĩ :)))))) Đọc sách xong bạn sẽ từ ngưỡng mộ 1 người vì năng khiếu thiên bẩm của người đó sang ngưỡng mộ họ vì họ đã tập luyện điên cuồng (một cách đúng đắn) thế nào, bớt tự hào về (một vài) khả năng thiên bẩm của bản thân (nếu có), và bớt tự ti về sự tiến bộ rùa bò của mình trong một chuyện nào đó (học ngoại ngữ chẳng hạn…).

Mình may mắn đã được làm học trò của một số thầy cô đã có phương châm phản bác lại suy nghĩ phổ biến “practice makes perfect”, ở chỗ nếu cứ tiếp tục practice một cái sai, hoặc chỉ đơn giản là lập đi lập lại một cái mình đã thông thạo thì không thể tiến bộ được. Để tiến bộ, bạn phải ép mình vượt ra ngoài comfort zone để đạt được tới cảnh giới tiếp theo ))))) (Ý mình muốn nói là cái concept này trước đây đã có được dạy qua nhưng còn hơi mơ hồ, giờ đọc sách mới rõ).

Nói tóm lại, theo mình (sau khi đọc sách), ngoại trừ lý do sở thích và nhu cầu (không thích, không hứng, không có nhu cầu tiến bộ, không có nhu cầu tiến bộ mà phải đổi lại 8000 giờ đau khổ), thì nếu bạn không tiến bộ được, hoặc tiến bộ rất chậm trong 1 lãnh vực nào đó, thì chỉ có hoặc là:

Bạn đang tập sai rồi; hoặc
Bạn tập chưa có đủ (hoặc là bạn tập quá phè); hoặc
Cả 2 điều trên

Các nghiên cứu sách đưa ra nằm chủ yếu ở 2 lãnh vực là âm nhạc cổ điển và thể thao (bao gồm cả cờ). Mình nghĩ các bạn nào hứng thú ở 2 lãnh vực này sẽ thích thú các nghiên cứu đưa ra (như mình), tại 2 cái này mình đọc thích lắm còn tới cái nghiên cứu trong giảng dạy vật lý chuyên cao thì mình hơi điếc =))))))))))))

3. Ứng dụng tư duy của sách vào chạy bộ

Thực ra giờ này mình cũng chả chạy ngon lành gì cho cam, nhưng đọc sách xong thì mình tiếp cận việc chạy bộ với 1 tư duy như thế này:

Mình vẫn có thể tiến bộ nếu mình tập luyện đúng cách, cho dù mình hoàn toàn không có chút tài năng gì trong chuyện chạy bộ
Nếu mình muốn tiến bộ, mình phải bỏ công sức ra tập luyện
Nếu mình muốn tiến bộ, mình phải có một cách tập luyện hiệu quả (một giáo trình phù hợp với bản thân)
Nếu mình muốn việc tập luyện có hiệu quả, mình phải vượt qua ngưỡng thoải mái của bản thân (chạy được 5K dưới 40 min rồi thỉ phải ráng giảm thời gian xuống còn 35 min, 30 min, ….). Chạy hoài một cự ly với cùng một thời gian sẽ không giúp mình tiến bộ mấy.

Nếu bạn thắc mắc là tại sao mình tư duy vậy rồi mà mình vẫn chẳng tiến bộ lắm, thì câu trả lời là:

Mình tập không được đàng hoàng lắm (cả về chất lượng lẫn số lượng)
Mình không hay push bản thân (nói chung là lười…)

Tư duy là một chuyện, làm theo là… chuyện khác :)))))) (nghe có vẻ phản bác lại tất cả những gì nãy giờ mình nói quá). Không phải cứ đọc sách thánh hiền, hiểu lời thánh hiền là thành thánh hiền =)))))))))) Ít nhất là mình không thắc mắc tại sao mình tập mãi không giỏi =))))))

Thôi mà nói tóm lại là, bạn đọc sách đi. Sách hay và bổ ích, không phí thời gian tiền bạc đâu.

————-

Download: Peak – Secrets from The New Science [Anders Ericsson & Robert Pool] (MOBI – 545 KB)
(E-book chỉ có tác dụng preview, đọc sách thấy hay đề nghị hãy mua sách gốc ^__^)

Mua từ Book Depository (free delivery worldwide): Peak : How All of Us Can Achieve Extraordinary Things